Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 4 мамырдағы № 174 бұйрығы.
Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында ашықтық пен айқындықты қамтамасыз етудің сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандартын бекіту туралы.
Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің 2019 жылғы 15 қарашадағы бұйрығына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарындағы ашықтықты және айқындықты қамтамасыз ету жөніндегі Жемқорлыққа қарсы стандарты бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім департаменті (Ә.Ж. Тойбаев) осы бұйрықты меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мүдделі мемлекеттік органдар мен жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының назарына жеткізсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министрі М.М. Дәуленовке жүктелсін
4. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2020 жылғы 4 мамырдағы
№ 174 бұйрығымен бекітілген
Жоғары және/немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында ашықтық пен жариялылықты қамтамасыз етудің сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарты
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Осы Жоғары және/немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында ашықтық пен айқындықты қамтамасыз етудің сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарты (бұдан әрі – Стандарт) жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесіндегі сыбайлас жемқорлықты жою мақсатында әзірленген.
2. Осы Стандарт сыбайлас жемқорлықтың алдын алу мақсатында ведомстволық бағыныстылығына қарамастан жоғары және/немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарына (бұдан әрі – ЖЖОКБҰ) пайдалануға ұсынылады.
3. Ашықтық пен айқындықтың негізгі қағидаттары:
1) адалдық – білім алушылардың бағаланатын және бағаланбайтын оқу жұмысының түрлерін адал, лайықты орындауы;
2) автордың және оның құқық мирасқорларының құқықтарын қорғауды жүзеге асыру – авторлық құқық объектiсi болып табылатын туындыларды авторлық құқықты тану және бағаланатын туындыларда бөтен сөздi, ойларды дұрыс беру және ақпарат көздерін көрсету арқылы қорғауды жүзеге асыру;
3) ашықтық – ашықтық, өзара сенім, студенттер мен оқытушылар арасындағы ақпарат пен идеялардың ашық алмасуы;
4) білім алушылардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу – өз пікірлері мен идеяларын еркін білдіру құқығы;
5) теңдік – әрбір студент академиялық адалдық ережелерін сақтауды және оларды бұзғаны үшін бірдей жауапкершілікті қамтамасыз етеді.
4. Осы стандартта келесі анықтамалар қолданылды:
1) плагиат – қасақана немесе абайсызда, толық немесе ішінара заңсыз пайдалану, авторлық құқықпен қорғалатын өзге адамдардың еңбектерін иемдену немесе пайдалану, академиялық, ғылыми, зерттеу, публицистикалық және аналитикалық қызметтің нәтижелерін, бұл өздігінен басқа адамдарға өздерін нақты автор ретінде көрсетуге әкеледі;
2) көшіру – студенттің немесе қызметкердің адал емес әрекеттері, өзге адамның интеллектуалдық өнімін көшіру;
3) дублирлеу – бірдей жұмысты әртүрлі бағалау мен талаптар аясында ұсыну, оның ішінде бұрын басқа курста бағаланған жұмысын өзіне тиесілі деп көрсетуге тырысу, алдын ала оқу орнының оқу-әдістемелік қызметкерлерінің рұқсатынсыз, тіпті студент сол жұмыстың авторы болса да;
4) фальсификация – академиялық жазбаларды немесе басқа құжаттарды жалған жасау; ғылыми эксперименттердің деректерін (қадағалау нәтижелері, сауалнамалар жазбалары) өзгерту; академиялық жұмыстағы қолтаңбаларды фальсификациялау; академиялық жұмысты әдейі өзгерту немесе бүлдіру;
5) жасыру – академиялық өнімде жалған мәліметтерді ұсыну туралы ақпаратты жасыру; зерттеу мен эксперимент нәтижелерін алмастыру; зерттеу барысында алынған жалған мәліметтерді ұсыну;
6) келісім – білім беру процесіндегі субъектілердің академиялық жұмысты басқа студенттің атынан орындауға өзара келісімі.
2-тарау. Стандарт принциптері
1. Ақпараттық ашықтық принципі (ақпараттың дұрыстығы, дер кезінде жариялау)
1-1. Ақпараттық ашықтық принципі ЖЖОКБҰ қызметін ұйымдастыру мен олардың қолында бар ақпараттың қолжетімділігін білдіреді.
Негізгі ашықтық механизмдеріне мыналар жатады:
1) ақпаратты ресми интернет-сайтта жариялау;
2) ашық деректер режимін пайдалану (деректерді автоматты өңдеуге қолайлы машина оқылатын форматта жариялау);
3) азаматтар мен қоғамдық ұйымдардың өтініштерін өңдеу және оларға жауап беру;
4) қоғамдық кеңестер жұмысы;
5) бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара әрекеттесу;
6) тәуелсіз антикоррупциялық сараптама және құқық қолдануды қоғамдық мониторингтеу;
7) іс-шаралар жоспарын қабылдау және жыл сайынғы мақсаттар мен міндеттердің ашық жариялануы, қоғамдық талқылау мен сараптамалық сүйемелдеу;
8) қызметтің нәтижелері туралы жария есеп беру;
9) жоспарлар, шешімдер, бағдарламалар, саясаттар және нормативтік-құқықтық реттеу туралы түсініктемелер беру (олардың қажеттілігі мен күтілетін нәтижелерін түсіндіру);
10) барлық мүшелерді хабардар ету (оқытушылар, қызметкерлер, студенттер): жаңалықтар, әлеуметтік маңызы бар ақпарат, фото- және бейнемазмұнды жариялау;
11) барлық мүшелерді тарту (оқытушылар, қызметкерлер, студенттер): дискуссиялар ұйымдастыру, жарияланған құжаттар мен бастамалар бойынша ұсыныстар, пікірлер мен түсініктемелер жинау;
12) адалдықты бұзу туралы хабарлаған персоналды қорғауды қамтамасыз ету.
1-2. Қызметтік, коммерциялық және заңмен қорғалатын басқа да ақпараттың сақталуын қамтамасыз ету мақсатында, құпия ақпаратты жарияламауға және ақпаратты қорғаудың заңға сәйкес әдістері мен құралдарын қолдануға міндеттеме алады.
1-3. ЖЖОКБҰ оқу орындары, оқытушылар мен қызметкерлер туралы ақпараттың ашықтығын ҚР қолданыстағы заңнамасына, нормативтік актілеріне, ЖЖОКБҰ ішкі құжаттарына сәйкес қамтамасыз етеді.
1-4. ЖЖОКБҰ ақпараттық ашықтығы мына міндеттерді шешуге бағытталған:
1) ЖЖОКБҰ туралы шешімдер қабылдау үшін қажетті корпоративтік ақпаратты қамтамасыз ету;
2) корпоративтік басқарудың сапасын арттыру;
3) коммуникациялық белсенділіктің өсу жағдайларын қалыптастыру;
4) ҚР заңнамасына сәйкес ақпаратты ашық жариялау талаптарын орындау;
5) ЖЖОКБҰ туралы деректерді қорғауды қамтамасыз ету, олардың ашылуы немесе қолданылуы мемлекетке, ЖЖОКБҰ-ға немесе бір тарапқа заңсыз артықшылық беріп, зиян келтіруі мүмкін жағдайларда.
1-5. ЖЖОКБҰ ақпаратқа қатысты мүдделі тараптардың құқықтарын жүзеге асыру және жедел әрі қолжетімді ақпарат беру үшін төмендегі хабардарлық әдістерін қолданады:
1) ақпаратты ақпарат агенттіктері мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жариялау;
2) ЖЖОКБҰ ресми интернет-ресурсында жариялау;
3) баспасөз-конференциялары, қоғамдық сөз сөйлеулер мен мүдделі тұлғалармен жеке кездесулер кезінде ақпарат беру;
4) ҚР заңнамасында қарастырылған басқа да әдістермен ақпарат тарату.
2. Қолжетімділік пен түсініктілік принципі (жоспарлар, шешімдер, бағдарламалар, саясаттар)
2-1. ЖЖОКБҰ мақсаттары, міндеттері, жоспарлары мен қызмет нәтижелерін қарапайым әрі түсінікті түрде ұсыну.
Бұл механизмді жүзеге асыру үшін осы құжаттар мен шешімдердің түрлерін түсіндіретін әртүрлі форматтарда түсініктемелер дайындау ұсынылады. Бұл стейкхолдерлерге құжаттың/шешімнің қажеттілігін, өзгерістердің ЖЖОКБҰ қызметіне әсерін, сондай-ақ әлеуметтік және экономикалық нәтижелерін түсіндіруге көмектеседі.
2-2. Түсініктемелер әзірлеудің негізгі бағыттары:
1) жоспарлар, шешімдер, бағдарламалар, саясаттар дайындау және талқылау;
2) қабылданған жоспарлар, шешімдер, бағдарламалар, саясаттар және олардың орындалуы туралы кеңінен хабардар ету;
3) қызметтерді ұсыну, оның ішінде электрондық нұсқада.
2-3. Жоспарлар, шешімдер, бағдарламалар, саясаттарды әзірлеу кезінде қолжетімділік пен түсініктілікті қамтамасыз ету үшін:
1) мақсатты аудиторияны анықтау, оның қызығушылықтары мен қажеттіліктері;
2) мақсатты аудиторияны бірнеше референттік топқа бөлу;
3) жалпы аудиторияға арналған материалды алдымен орналастырып, кейін тар аудиторияға қатысты бөлімдер қою;
4) референттік топтардан мүмкін болатын сұрақтарды алдын ала дайын жауаптармен қамтамасыз ету.
2-4. Қажетті маңызды мәселелерді (құжаттар, бастамалар) түсіндіру үшін инфографика, презентациялық материалдар, бейнемазмұн, анимациялар және интеллектуалдық карталарды қолдану ұсынылады. Түсініктеме формасы қандай болғанына қарамастан, мақсатты аудиторияны нақты анықтау маңызды.
2-5. "Қолжетімділік пен түсініктілік" механизмін жүзеге асыру үшін түрлі коммуникация арналары қолданылады:
1) жалпы коммуникациялар: теледидар, радио, баспасөз, сыртқы жарнама, әлеуметтік желілер;
2) жеке байланыс, белгілі бір референттік топтармен жұмыс.
3. Азаматтық қоғамды тарту принципі
3-1. Әлемдік тәжірибеде мемлекеттің дамуының басты ресурсы адам және әлеуметтік капитал болып табылады, ол адамдарға, олардың әлеуеті мен дамуына негізделген.
3-2. Азаматтық қоғамның рөлі:
1) мемлекет дамуына ықпал ету, азаматтардың (қызметкерлер мен студенттер) мүдделерін қорғау;
2) басқаруды жақсарту үшін кері байланыс механизмі құру және қоғамдық бақылауды жүзеге асыру;
3) азаматтардың (қызметкерлер мен студенттер) шешім қабылдау процесіне қатысуына қолайлы жағдайлар жасау, есеп беру мен ашықтық жағдайында.
3-3. Азаматтық белсенділікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау қажет (студенттік белсенділік). Ол үшін түрлі нысандар арқылы жұмыс істеу керек, соның ішінде волонтерлік және қайырымдылық.
Бұл үшін мынадай шаралар қажет:
1) азаматтық қоғам институттары арқылы құқықтық сананы қалыптастыру;
2) студенттік өзін-өзі басқару жүйесінің нақты жұмыс істеп, студенттердің ЖЖОКБҰ басқару шешімдеріне толық қатысуын қамтамасыз ету;
3) ЖЖОКБҰ-да құқық негіздері пәнін оқытуды жетілдіру;
4) жастар мен студенттік ұйымдардың құқықтар мен бостандықтарды қорғаудағы рөлін арттыру;
5) ЖЖОКБҰ-дағы әкімшілік жұмыстың либерализациясын жалғастыру;
6) мемлекеттік қорғаушы институтын құруға бағытталған жобаларды әзірлеуге үкіметтік емес ұйымдарды тарту;
7) әлеуметтік осал топтар үшін әлеуметтік жобаларды жүзеге асыру және ҮЕҰ-ды тарту;
8) жастардың жоғары деңгейдегі ақпараттануы мен білімін қамтамасыз ету үшін бірлескен ақпараттық және ағартушылық науқандар ұйымдастыру;
9) келіссөздер мен медиация орталықтары арқылы дауды сотқа дейін шешу тәжірибесін дамыту;
10) гендерлік теңдікті дамыту, әйелдер мен ерлер құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігін қамтамасыз ету.
4. Есептілік принципі (қоғамдық бақылау механизмдерін дамыту)
4-1. Азаматтық қоғам ұйымдары қоғамдық мәселелерді шешуге, әлеуметтік шиеленісті төмендетуге және мақсатты топтармен байланыс орнатуға бағытталған күш-жігерін жұмсайды.
4-2. ЖЖОКБҰ алдында азаматтық қоғам институттарының (студенттік және жастар ұйымдарының) рөлін күшейту және олардың ЖЖОКБҰ өміріндегі өзекті мәселелерді шешуге қатысуын қамтамасыз ету міндеті тұруы тиіс.
Бұл үшін келесі шараларды әзірлеу және жүзеге асыру қажет:
1) студенттік қауымдастықтың Коллегиалды басқару органдарында (Ғылыми кеңес және т.б.) қатысуын қамтамасыз ету, бұл ЖЖОКБҰ басқару шешімдерін қабылдау процесінің ашықтығын арттыруға көмектеседі;
2) азаматтық бақылау механизмдерін студенттік қауымдастықтың әртүрлі институттары, оның ішінде студенттік өзін-өзі басқару институты арқылы күшейту;
3) ЖЖОКБҰ басшысының жыл сайынғы есептілігін еңбек ұжымы мен қоғамдық ұйымдардың алдында тыңдауды ұйымдастыру;
4) профессорлық-оқытушылық құрам мен студенттік қауымдастықты тарта отырып, жобаларды, нормативтік құқықтық актілерді антикоррупциялық сараптаудан өткізу.
2-тарау. Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында ашықтық және транспаренттілік жүйесі
5. Жауапкершілік/Корпоративтік басқару (коллегиалды шешім қабылдау, қоғам мен студенттердің шешім қабылдауға қатысуы)
5-1. Осы стандартта корпоративтік басқару ЖЖОКБҰ қызметінің тиімділігін арттыру құралы ретінде қарастырылады, оның мақсаты транспаренттілік пен есептілікті қамтамасыз ету, репутациясын нығайту және барлық процестерді басқарудың ашық жүйесін құру болып табылады.
Корпоративтік басқару ЖЖОКБҰ міндетті түрде әділдік, адалдық, жауапкершілік, транспаренттілік, кәсібилік пен құзыреттілік негізінде құрылуы керек. Корпоративтік басқару құрылымы ОВПО қызметіне мүдделі барлық тараптардың құқықтары мен мүдделерін құрметтеуге және ЖЖОКБҰ-ның табысты қызметіне, оның құнын арттыруға, қаржылық тұрақтылығын қолдауға, сондай-ақ студенттер мен қызметкерлер арасында адалдық пен коррупцияға нөлдік төзімділік қалыптастыруға бағытталуы тиіс.
5-2. ЖЖОКБҰ-да корпоративтік басқару кодексін әзірлеу ұсынылады, бұл кодекс келесі принциптерге негізделеді:
Принцип 1. Құрылымдық бөлімшелер арасында өкілеттіктерді айқын бөлу, корпоративтік басқару процесінің жүйелілігі мен ретін қамтамасыз ету, шешім қабылдауда коллегиалды органдардың өкілеттіктерін бөлу.
Принцип 2. Білім беру процесінің барлық қатысушыларының құқықтары мен мүдделерін қорғау.
Принцип 3. ЖЖОКБҰ тиімді басқару.
Принцип 4. Тәуекелдерді басқару, ішкі және сыртқы бақылау, үшінші тараптарды тарту, аудит.
Принцип 5. Корпоративтік жанжалдар мен мүдделер қақтығысын реттеу және шешу.
Принцип 6. ЖЖОКБҰ қызметі туралы ақпаратты үшінші тұлғаларға ашық және объективті түрде жариялау.
5-3. ЖЖОКБҰ бюджеттік қаражатты бөлу және оларды тиісті пайдалану, профессорлық-оқытушылық құрамды және әкімшілік-басқару персоналын жұмысқа қабылдау мәселелерін шешу үшін коллегиалды органдар құруы керек.
Шешімдерді қабылдау кезінде ашықтық пен транспаренттілікті қамтамасыз ету үшін коллегиалды органдардың мүшелерінің міндетті түрде қатысуын қамтамасыз ету керек, сондай-ақ бейнежазба құралдарын пайдалану ұсынылады.
Коллегиалды органдар мүшелері мыналар үшін жауапты болады:
1) оларға жүктелген міндеттерді адал орындау, бұл міндеттер ОВПО мүдделерін барынша көрсетуі керек;
2) ЖЖОКБҰ мүлкін жеке мақсаттарда пайдалану;
3) ЖЖОКБҰ қызметі туралы ақпараттың құпиялылығын сақтау, соның ішінде ОВПО-дағы қызметі аяқталғаннан кейін үш жыл бойы;
4) корпоративтік мәселелер бойынша субъективті пікірлер айту;
5) өкілеттіктерді асыра пайдалану және оларды тек қана берілген мақсатта қолдану;
6) ЖЖОКБҰ қызметкерлері мен басқа да мүдделі тараптармен қақтығыс туғызуы мүмкін әрекеттер;
7) өз өкілеттіктері мен функцияларын тиісінше орындамау;
8) ҚР заңнамасына, Жарғыға және ОВПО ішкі құжаттарына сәйкес келмейтін әрекеттер жасау.
6. Стандартқа сай болуға дайындықты көрсету
6-1. Коллегиалды органдардың қызметі ережелермен реттелуі тиіс, осы органмен қаралатын мәселелердің тізбесі нақты бөлініп көрсетілуі қажет.
Коллегиалды органдардың мүшелері өздерінің функционалдық міндеттерін, құқықтары мен қабылданған шешімдер үшін жауапкершіліктерін білуге міндетті.
6-2. ЖЖОКБҰ-да бизнес-процестердің ашықтығын реттейтін құжаттар дайындалып, олар стандартты сақтау бойынша дайындықты көрсететін болуы керек.
ЖЖОКБҰ барлық нормативтік және басқа да құжаттарында, өз ақпарат құралдарында, интернет-ресурстарында, күнделікті қызметінде стандартқа сәйкестігін ашық және анық көрсетуі тиіс.
7. Академиялық адалдық (ұстамдылық)
7-1. Адалдық — бұл білім беру процесінің қатысушылары мен білім беру ұйымдарының үнемі міндеттемесі, олар коррупциялық қауіптерді болдырмайтын және кәсіптік орта қалыптастырып, нығайтатын құндылықтар мен принциптерге сәйкес әрекет етеді.
ЖЖОКБҰ-да академиялық адалдықты (ұстамдылықты) дамыту бойынша негіз қалаушы критерийлер:
1) академиялық адалдық — білім беру және зерттеу процесінің негізгі құндылығы;
2) академиялық адалдықтың, дәйексөз ережелерінің және мінез-құлықтың анық, әділ және объективті стандарттарына сәйкес болу;
3) студенттердің барлық жазбаша жұмыстары плагиатқа тексеруден өтуі тиіс. Плагиатқа тексеруді өткізу тәртібі мен ережелерін жоғары оқу орны белгілейді;
4) студенттердің академиялық адалдықтың принциптері мен стандарттарын бұзғаны үшін жауапкершілігі;
5) студенттерге оқу нәтижелерін әділ және объективті бағалау бойынша жоғары талаптар қою;
6) тек үздік студенттерге білім алуды аяқтау мүмкіндігін беру;
7) дипломмен расталған білім сапасына жауапкершілік;
8) академиялық адалдық принциптерін, өзара құрмет пен әділдікті тәрбиелейтін ментор ретінде оқытушының жоғары жауапкершілігін қамтамасыз ету;
9) академиялық адалдықты насихаттау мен қорғау — барлық студенттер мен қызметкерлердің ортақ күшімен жүзеге асатынын мойындау;
10) әр студент пен қызметкердің академиялық адалдық принциптерін сақтау бойынша өз міндеттемелерін адал орындауы.
Осы стандарт бойынша келесі әрекеттер академиялық адалсыздық (шыншылдықсыздық) деп танылады:
Плагиат, көшіру, дубляж, фальсификация, жасыру, келісім.
8. Антикоррупциялық комплаенс (антикоррупциялық мәдениет, корпоративтік этика)
8-1. Адалдықты насихаттау келесі принциптерге негізделеді:
1) коррупцияға қарсы саясатты әзірлеу, енгізу, қолдау, талдау және жақсарту бойынша үздіксіз жұмыс;
2) ұйымның коррупцияға қарсы жүйе менеджменті мақсаттарына әсер ететін ішкі және сыртқы факторларды анықтау;
3) коррупцияға қарсы жүйе менеджментіне маңызды мүдделі тараптарды анықтау және оларға қойылатын талаптар;
4) коррупцияға қарсы жүйе менеджментінің шекараларын және қолданылуын анықтау, оның әрекет ету аясын белгілеу;
5) коррупциялық тәуекелдерді жүйелі түрде бағалау;
6) коррупциялық тәуекел деңгейін бағалау критерийлерін орнату;
7) жоғарғы басшылықтың (басқарушы органның) коррупцияға қарсы жүйе менеджменті бойынша көшбасшылық және міндеттемелерін көрсету;
8) коррупцияға қарсы саясатты әзірлеу, енгізу, қолдау, талдау және жақсарту бойынша жоғарғы басшылықтың (басқарушы органның) жауапкершілігі;
9) антикоррупциялық нормаларды сақтау бойынша ішкі қызметтердің болуы, оларды тиісті жауапкершілікпен және қажетті өкілеттіктермен қамтамасыз ету;
10) жоғарғы басшылықтың қабылдаған шешімдерді ұйым қызметкерлеріне делегирлеу кезінде антикоррупциялық тәуекелдерді басқару құралдарын әзірлеу және қолдау;
11) коррупцияға қарсы жүйе менеджменті үшін маңызды ішкі және сыртқы коммуникацияларды анықтау;
12) коррупцияға қарсы жүйе менеджментінің талаптарына сәйкестікті қамтамасыз ету үшін қажетті процестерді жоспарлау, енгізу, талдау және басқару;
13) коррупциялық тәуекелдерді басқару үшін қаржылық және қаржылық емес бақылау механизмдерін енгізу;
14) коррупцияға қарсы механизмдерді енгізу, оларды ұйымдар мен іскер серіктестер бақылауы;
15) сыйлықтар беру, қабылдау, шығындарды төлеу, қайырымдылық көмек көрсету және басқа да жеңілдіктерді қабылдау немесе ұсыну жағдайларын болдырмау үшін рәсімдерді енгізу;
16) қызметкерлерге коррупцияға қатысты заңсыз әрекеттер немесе кез-келген коррупциялық бұзушылықтар туралы хабарлау үшін сыйақы беру немесе мүмкіндіктер ұсынатын рәсімдерді енгізу;
17) коррупция, коррупцияға қарсы саясатты бұзу немесе коррупцияға қарсы жүйе менеджментінің талаптарын бұзу бойынша кез келген жағдайларды тергеу және шара қабылдау рәсімдерін енгізу;
18) коррупцияға қарсы жұмыс нәтижелерін бағалау.
19) Студенттерді ЖЖОКБҰ басқару процесіне қатыстыру, бұл оқу орнында дені сау әлеуметтік орта қалыптастыруға және коррупцияға төзбеушілікке ықпал етеді.
8-2. ЖЖОКБҰ-да адалдық мәдениеті келесі этикалық мінез-құлық моделіне негізделуі тиіс:
1) адалдық;
2) автордың және оның құқық иеленушілерінің құқықтарын қорғау;
3) ашықтық;
4) студенттердің құқықтары мен бостандығына құрмет көрсету;
5) теңдік;
6) оқытушы мен қызметкер кез-келген коррупциялық, тәртіпсіздік және жауапсыздық көріністеріне қарсы болуға тиісті, мәдениет пен моралдық мінез-құлықтың үлгісі болуы керек;
7) оқытушы мен қызметкер өздерінің негізгі міндеттерінің бірі ретінде студенттермен тәрбие жұмысын жүргізіп, олардың білім мен мәдениетке қатысты қамқорлық көрсетуі тиіс;
8) оқытушы мен қызметкер коррупцияның кез келген көріністеріне қарсы тұруға және оның алдын алуға міндетті;
9) оқытушы мен қызметкер кәсіби міндеттерін адал орындау арқылы студенттерге коррупциялық әрекеттердің орынсыз екенін көрсетіп, этикалық құндылықтар мен міндеттемелер жүйесін насихаттауы қажет;
10) оқытушы мен қызметкер өзінің кәсіби қызметінде және студенттер мен әріптестерін бағалауда әділ және бейтарап болуы тиіс, сонымен қатар қызметтік этиканы бұзғаны үшін басқа адамдардың әрекеттерін тоқтатуы керек;
11) ЖЖОКБҰ студенті Қазақстан Республикасының лайықты азаматы болуға, таңдалған мамандық бойынша кәсіби маман болуға, жеке қасиеттерін дамытуға ұмтылуы тиіс;
12) студент оқытушыны адам ретінде және жеке тұлға ретінде құрметтеуі қажет, сонымен қатар оқытушының міндеттерін адал орындауына кедергі келтіретін жеке, мүліктік, қаржылық және басқа да мүдделерден аулақ болу керек;
13) студент оқу процесіне адал қарауы және барлық бақылау түрлеріне шыншылдықпен қатысуы тиіс, оқу кезінде алаяқтыққа, немқұрайлылыққа және адалсыздыққа төзбеуі керек;
14) студент өз әрекеттерінде адалдық, мәдениет және мораль үлгісі болуы керек, коррупцияның кез келген көріністеріне төзбеушілік танытып, бірінші кезекте өз жеке коррупциялық әрекеттерінен аулақ болуы тиіс.
8-3. ЖЖОКБҰ-да жүзеге асырылатын антикоррупциялық комплаенс келесі шараларды қамтиды:
1) ЖЖОКБҰ қызметкерін немесе құрылымдық бөлімшесін анықтау, олар антикоррупциялық комплаенс үшін жауапты және оқу орнында антикоррупциялық мәдениетті қалыптастыруды үйлестіретін тұлға болуы тиіс;
2) Жалпы сипаттағы ішкі антикоррупциялық құжаттарды әзірлеу және қабылдау: Академиялық этика кодексі немесе ЖЖОКБҰ этика ережелері;
3) ЖЖОКБҰ антикоррупциялық саясатын қабылдау;
4) ЖЖОКБҰ қызметіндегі коррупциялық тәуекелдерді мониторингтеу және талдау, қажетті шаралар қабылдау үшін ақпараттандырылған шешімдер қабылдауға мүмкіндік беру;
5) коррупциялық тәуекелдер бойынша талдауға негізделген Комплекс жоспарын әзірлеу және оны ЖЖОКБҰ ресми интернет-ресурсында жариялау, сондай-ақ оның орындалуы туралы есептерді жүйелі түрде жариялау;
6) ЖЖОКБҰ-дағы HR саясаты меритократия принциптеріне және кадр саясатын жүргізуде фаворитизмнің алдын алу принциптеріне негізделуі тиіс;
7) ЖЖОКБҰ тиімділігінің негізгі көрсеткіші ретінде оның ғылыми жетістіктерін қарастыру, бұл жоғары ғылыми әлеуеті бар тұлғаларды тартуға және кадрларды іріктеуде объективтілікке ықпал етеді;
8) ЖЖОКБҰ қызметкерлерінің ғылыми және білім беру қызметін ынталандыру үшін икемді еңбек ақы жүйесін әзірлеу;
9) білім сапасын арттыру мақсатында «Студент көзқарасы бойынша оқытушы» кері байланыс жүйесін әрі қарай дамыту және академиялық ортадағы заңсыз әрекеттер туралы хабарлау механизмдерін қолдану;
10) ЖЖОКБҰ басшылығының ұжымды/қоғамды алдында ашық есеп беру тәжірибесін енгізу;
11) ЖЖОКБҰ қоғамдық пәндер бағдарламаларына құқықтық сананы арттыруға бағытталған антикоррупциялық тақырыптарды енгізу;
12) курстық, дипломдық, магистерлік және докторлық зерттеулерге коррупцияға қарсы әрекет ету мәселелерін енгізу;
13) антикоррупциялық тақырыпта ақпараттық түсіндіру шараларын ұйымдастыру;
14) ЖЖОКБҰ бюджет қаражатының және мемлекеттік емес көздерден (қолдау қорлары, қайырымдылық көмек, коммерциялық қызметтен алынған табыс және т.б.) қаржының ашықтығын қамтамасыз ету.
9. Жатаханадағы орындарды болу.
9-1. ЖЖОКБҰ-ның тұрғын үй қоры оның ресми интернет-ресурсында жарияланған.
ЖЖОКБҰ осы қызметті автоматтандыруды келесі тәртіп бойынша қамтамасыз етеді:
1) білім алушы ЖЖОКБҰ ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – жүйе) арқылы онлайн өтініш береді;
Бірінші курс студенттері қабылдау комиссиясында құжаттарды толтырған кезде олардың деректері жүйеге енгізіледі және мұқтаждар электронды кезекке қойылады;
2) сіздің жеке кабинетіңізге жатақханадан орын алуға жолдама жіберіледі. Жүйенің өзі қандай бөлмеге көшу керектігін анықтайды;
3) жүйе үміткерлерді орындарды көрсету критерийлері бойынша кезекке қояды.
9-2. Бірінші кезеңде мұгедек балалар, жетім балалар, ата-анасын қамқорлығыңсыз қалған балалар, ата-анасы мұгедек балалар, ұлттық бірыңғай тестілеуден 120-дан жоғары бал жинаған оқушылар, «Алтын белгі» заңы «Үздік аттестат» иегерлері, ата-анасының қамқорлығындағы балалар. көп балалы отбасы балалары немесе студент, ата-анасының біреуи бар бас балалары коныстанада.
Жүйе жатханада орындарды болғаннан кейн студентерге қызмет көрсетуге жауып құрылымның мамандар деректерді толтыру кезінде бар-жоғын тілімде тексереді. Сонғы нусқасын ОВПО-қазіргі комиссиялар бекітеді.
Жүйе студент жасаған барлық бұзықтарды тіркейді. Олардың нәтижелері бойынша студент оқудан шығарылу мүмкін.
Студент келесi оқу жылында тұруға өтiнiш берсе де, жуйе одан бас тартады.
9-3. Жатақханалардағы орындардың болуы және оларда орналастырылатын адамдар туралы ақпарат ЖЖОКБҰ ресми интернет-ресурсында да орналастырылған.
9-4. Жатақханаға орналастыру туралы өтініштерді объективті қарау үшін ЖЖОКБҰ басшысы құрылымдық бөлімшелердің өкілдері мен студент белсенділерінің арасынан арнайы комиссия құру туралы шешім қабылдайды.
Комиссия төрағасы ЖЖОКБҰ бірінші басшысының орынбасарынан төмен емес лауазымды тұлға болып табылады.
Хатшы комиссияның мүшесі болып табылмайды. Комиссия мүшелерінің тақ санынан тұрады.
9-5. Есеп айырысу процесінің ашықтығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін комиссия отырысының қорытындысы бойынша электронды кезек негізінде жатақханаға орналастырылған студенттердің тізімдері МТҚБ корпоративтік ақпараттық порталдарында орналастырылуы тиіс.
Комиссияның шешімі жатақханаға орналастыру немесе жатақханадан орын беруден бас тарту үшін негіз болып табылады.
10. Қаржы ресурстарының дурыс болу
10-1. ЖЖОКБҰ-дағы қаржылық және бюджеттік рәсімдер ЖЖОКБҰ қызметінің тиімділігін, ашықтық пен қолжетімділікті арттыруға бағытталуы тиіс. Даму жоспарлары, қаржылық есептілік және даму жоспарының орындалу барысы туралы есептер жыл сайын ЖЖОКБҰ ресми интернет-ресурсында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінің ақпараттық-есепке алу орталығының порталында орналастырылуы тиіс.
10-2. Бізге хабарласыңыз.
Қаржы ресурстарының болу заңа талаптарына жане қабылданған мемлекеттік денгейлер мен еңбекке, тауарларды – материалды құндылықтарға, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуға арнаған стандарттар ЖЖОКБҰ қаржылық қызметі стандарттарға сәйкес шығыстарды жоспарлайды.
10-3. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жою және тауарларды – материалдық құндылықтарды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алуға жұмсалатын шығыстарды жоспарлау мақсатында МБҰ-да белсенді студенттерге ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, МТҚБ құрылымдық бөлімшелерінің өкілдері арасынан арнайы бюджеттік комиссия құрылады.
Комиссия төрағасы ЖЖОКБҰ бірінші башысының орынбасарынан томен емес лауазымды тұлға болып табылды.
Хатшы комиссия мүшесі болып табылмайды. Комиссия мушелерин так санынан турады.
10-4. МККБ бюджеттік комиссия құрылымдық бөлімшелерінен тауарларды – материалдылық күнділіктерді, жұмыстар мен көрсетілетіні қызметтерді сатып алуды отынимдер қараладас, олардың орнын толтыру және олардың орнын толтыру.
10-5. Отырыстын корытындысы бойша хаттама жасалада. Хаттамасының тергеу жөніндегі бюджеттік комиссиясы М.Б. Даму жоспарына қажетті малиметтер еңгізілді, МБ мемлекеттік сатып алудың жылдық жоспары жасаладас, тауарларды, жұмыстарды, Қызметтерді сатып алу жүзеге асырды.
10-6. Қазақстан Республикасы ұл мемлекеттік сатып алу туралы заңдасасында ерекшеліктер бар білім тәке йымдарын қоспағанда, тауарларды - материалды күндіктерді, жұмыстарды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алу Қазақстан Республикасы мемлекетінің мемлекеттік сатып алуын жалғастыруда.
10-7. ОВПО жүзеге асыратын барлық қаржылық операциялар қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына, ҚБҰ Қабылдаған есеп зәне салиқ саясатына сәйкес толық зәне нақты Есепке алынуға жане есепке алыну.
10-8. OВПО-да қаржылық операцияларды жүзеге асыру кезінде өкілеттіктерді қатаң бөлу қажет. Бір шенеунік төлемдерді бастап, бекіте алмайды.
Маңызды қаржылық операцияларды жүзеге асыру үшін жоғары деңгейдегі басшының (бірінші басшының, кейбір жағдайларда білім беру саласындағы уәкілетті органның) рұқсаты қажет.
10-9. Барлық төлемдер тиісті түрде ресімделген құжаттармен (келісімшарттар, жұмысты аяқтау туралы анықтамалар, шот-фактуралар, банк мөрі бар төлем тапсырмалары және т.б.) расталуға тиіс.
Растайтын құжаттамаға қоса берілетін ілеспе құжаттардың болуы міндетті болып табылады.
Кассалық операциялардың санын шектеу және қолма-қол ақшаға қатаң бақылауды жүзеге асыру.
Төлемдердің жіктелуі дәл және түсінікті болуы керек, сондай-ақ оның шоттарда көрсетілуі қажет.
Мерзімді түрде ЖЖОКБҰ басшылығы маңызды транзакциялар мен ағымдағы қаржылық әрекеттерді қарап шығуы керек.
10-10. ЖЖОКБҰ-ның қаржылық қызметіне мониторингті тәуелсіз аудиторлық ұйымдар жүзеге асыруы керек. Бұл ретте, Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасында ерекшеліктері бар білім беру ұйымдарын қоспағанда, осы қызметті көрсететін ұйымды таңдау мемлекеттік сатып алу порталы арқылы жүзеге асырылуға тиіс.
11. Гранттарды бөлудің ашықтығы
11-1. Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың қағидаттарына сәйкес қолданыстағы заңнама шеңберінде гранттарды бөлудің ашықтығын қамтамасыз ету:
1) сапалы білім алуға тең құқықтар;
2) білім беру жүйесін дамытудың басымдылығы;
3) әрбір адамның интеллектуалдық дамуын, психофизиологиялық және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, халық үшін барлық деңгейдегі білім берудің қолжетімділігі;
4) білім берудің зайырлы, гуманистік және дамытушылық сипаты, азаматтық және ұлттық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығының, жеке тұлғаның еркін дамуының басымдығы;
5) адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;
6) жеке тұлғаны оқытуды және дарындылықты дамытуды ынталандыру;
7) білім беру процесінің үздіксіздігі, оның деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ету;
8) оқыту, тәрбиелеу және дамытудың бірлігі;
9) білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білім беру жүйесінің ашықтығы;
10) меншiк түрi, оқыту мен тәрбиелеу нысандары және бiлiм беру салалары бойынша бiлiм беру ұйымдарының әртүрлiлiгi.
11-2. Гранттарды бөлу рәсімдерінің ашықтығы: 1) гранттардың саны мен бөлу тетіктері туралы ақпараттың ашықтығымен;
2) гранттарды бөлуге және осы процестің ашықтығына жауапты лауазымды тұлғаның (бөлімшенің) анықталуы және болуы;
3) ақпаратқа қол жеткізу құқығын бұзғаны үшін ЖЖОКБҰ лауазымды адамдарының жауапкершілігін кеңейту және гранттарды бөлу кезінде бұзушылықтар үшін тиімді санкцияларды қолдануды қамтамасыз ету;
4) ақпараттық сұраныстарды, оларды қараудың барысы мен нәтижелерін ведомстволық есепке алу, сондай-ақ гранттарды бөлу мәселелері бойынша деректерді онлайн режимінде жүйелі түрде жариялай отырып, тиісті орталықтандырылған статистикалық есепке алуды енгізу;
5)ЖЖОКБҰ-ның негізгі дерекқорларына (тізілімдеріне) (жеке ақпаратқа құқықты ескере отырып және т.б.), атап айтқанда оқу үдерісінде босатылған гранттар тізіліміне онлайн қолжетімділікті ашу;
6) ЖЖОКБҰ барлық мүшелерінің (қызметкерлерінің, студенттерінің) және мүдделі тараптардың гранттарды бөлу мәселелері бойынша тыңдауларға қатысу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
7) сыбайлас жемқорлық фактілері немесе субсидияларды бөлу кезінде негізді жорамалдар туралы хабарлаған персоналды МҚҰ жауапты қызметкерлері немесе жоғары басшылық (мемлекеттік органдар) тарапынан қысым мен репрессиялық шаралардан қорғауды қамтамасыз ету.
12. Жұмысқа қабылдау (конкурс, бос орындар туралы ақпарат)
12-1. Заңнамаға сәйкес білім беру саласында қызметкер мен МБҰ арасындағы еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен реттеледі. ЖЖОКБҰ-да ғылыми-педагогикалық қызметкерлер (оқытушылар құрамы, ғылыми қызметкерлер) лауазымдарын толтыру конкурстық негізде жүзеге асырылады. Педагогикалық ұжым арасында бос лауазымдарға орналасуға конкурстарды өткізудің ішкі тәртібі мен ережелері ішкі нормативтік құжаттармен реттеледі.
12-2. МКҚК кадрлық әлеуетін сақтау және дамыту үшін жағдай жасау қажеттілігіне көз жеткізу үшін, қызметте сыбайлас жемқорлық пен туысқандыққа жол бермеу мақсатында бос лауазым болған жағдайда мемлекеттік кәсіпорындар мен меншік нысанына қарамастан білім беру ұйымдары құжаттарды қабылдау мерзімінен кемінде екі апта бұрын интернет-ресурстарға, оның ішінде жұмысқа қабылдау порталдарына конкурс өткізу туралы хабарландыру орналастырады.
Конкурс мынадай кезеңдерді қамтиды:
1) конкурс туралы хабарландыруды жариялау;
2) конкурс комиссиясын құру;
3) конкурсқа қатысуға ниет білдірген азаматтардан құжаттарды қабылдау;
4) конкурс комиссиясының конкурсқа қатысушылардың құжаттарының белгіленген талаптарға сәйкестігін қарауы;
5) кандидаттармен әңгімелесу;
6) конкурс комиссиясының қорытынды отырысы.
12-3. Жұмысқа қабылдаудың конкурстық рәсімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында МБҰ мынадай ішкі нормативтік құжаттарды әзірлеуге міндетті: 1. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес МҚҰБ қызметкерлері лауазымдарының біліктілік сипаттамалары.
2.ЖЖОКБҰ-ға қабылдау ережелері және лауазымдарға конкурстан тыс іріктеу шарттары (қажет болған жағдайда кадр резерві).
3.Кәсіби құзыреттерді анықтау ережелері мен әдістері, негізгі көрсеткіштер және бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін есептеу.
12-4. Кадрларды іріктеу кезінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жою мақсатында МКҚБ мыналарды қамтамасыз ету мақсатында сыбайлас жемқорлыққа қарсы ішкі саясатты жүзеге асыруы тиіс:
1) Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатқа сәйкес персоналды жұмысқа орналастыру шарттарын;
2) қызметкерді жұмысқа қабылдау кезінде, ал қажет болған жағдайда тиісті оқудан өтетін қызметкерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатпен уақтылы таныстыру;
3) Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты бұзған қызметкерлерге қатысты тиісті тәртіптік шараларды қабылдауға мүмкіндік беретін рәсімдердің болуы;
4) негізсіз жазалаудың, кемсітудің немесе тәртіптік жазалау шараларын қолданудың (қорқыту, оқшаулау, лауазымын төмендету, жоғарылатуға кедергі жасау, ауыстыру, жұмыстан шығару, қорқыту және қудалау) жолын кесуден көрінетін қызметкерлердің қауіпсіздігі.